Nasze dzieciństwo to fundament, na którym budujemy sposób w jaki funkcjonujemy w relacjach z innymi ludźmi. To jak opiekunowie odpowiadali na nasze potrzeby emocjonalne, wpływa na sposób w jaki w dorosłym życiu tworzymy i utrzymujemy więzi. Styl przywiązania, który kształtuje się w dzieciństwie stanowi matrycę naszych przekonań, emocji i zachowań w relacjach. Nieświadomie przenosimy wzorce z dzieciństwa do dorosłych związków, co może sprzyjać zdrowym relacjom lub prowadzić do trudności.
Wyróżnia się trzy główne style przywiązania: bezpieczny, lękowo- ambiwalentny i unikający. Każdy z nich determinuje sposób w jaki postrzegamy siebie i innych, co wpływa na to jak reagujemy na bliskość, konflikt i oddalenie. W tym artykule przyjrzymy się jak te style przywiązania kształtują nasze myślenie i funkcjonowanie w relacjach.
Bezpieczny styl przywiązania rozwija się, gdy dziecko doświadcza przewidywalnej, wrażliwej i ciepłej opieki. Opiekunowie są dostępni emocjonalnie, reagują na potrzeby dziecka i zapewniają mu poczucie bezpieczeństwa. W rezultacie dziecko rozwija pozytywny obraz siebie i innych. Wierzy, że jest godne miłości i że inni są w stanie mu jej dostarczyć.
W dorosłym życiu osoby z bezpiecznym stylem przywiązania potrafią budować relacje oparte na zaufaniu, otwartości i wzajemnym szacunku. Są zdolne do wyrażania swoich potrzeb i emocji bez lęku przed odrzuceniem. Ich sposób myślenia jest zwykle zrównoważony i adaptacyjny– w sytuacjach konfliktowych potrafią spojrzeć na problem z perspektywy zarówno własnych, jak i cudzych potrzeb.
Na przykład, gdy partner zapomina o rocznicy osoba z bezpiecznym stylem przywiązania nie zakłada automatycznie, że jest ignorowana czy nieważna. Zamiast tego myśli: „Mógł być po prostu zajęty” i podejmuje rozmowę, aby zrozumieć sytuację. Takie osoby są bardziej skłonne do konstruktywnej komunikacji, co sprzyja rozwiązywaniu konfliktów i budowaniu głębokich więzi.
Lękowo- ambiwalentny styl przywiązania kształtuje się, gdy opiekunowie są emocjonalnie nieprzewidywalni (czasem reagują na potrzeby dziecka, a czasem je ignorują). Dziecko próbując dostosować się do tej zmienności rozwija nadmierną koncentrację na utrzymaniu bliskości, ponieważ obawia się odrzucenia.
W dorosłości osoby z tym stylem przywiązania często mają trudności z regulowaniem emocji i poczuciem własnej wartości. Ich sposób myślenia może być pełen katastrofizacji i nadinterpretacji. Na przykład, jeśli partner nie odpisuje na wiadomość mogą myśleć: „Na pewno coś jest nie tak, może już mnie nie kocha”. Tego typu myśli generują lęk, który może prowadzić do zachowań kontrolujących lub nadmiernego uzależnienia od drugiej osoby.
Osoby z lękowo- ambiwalentnym stylem przywiązania mają tendencję do tworzenia związków, w których są nadmiernie zależne od partnera. W relacjach towarzyszy im silna potrzeba bliskości, ale także lęk przed tym, że druga osoba nie odwzajemni ich uczuć w takim stopniu jakiego oczekują. W terapii poznawczo- behawioralnej kluczowe jest pomaganie takim osobom w identyfikowaniu automatycznych, negatywnych myśli oraz zastępowaniu ich bardziej realistycznymi przekonaniami, np. „Partner może być zajęty, co nie oznacza, że mnie nie kocha”.
Unikający styl przywiązania rozwija się w odpowiedzi na odrzucenie emocjonalne lub brak odpowiedniej reakcji ze strony opiekunów. Dziecko uczy się, że wyrażanie emocji i potrzeb nie przynosi rezultatów, a czasem prowadzi do odrzucenia. W efekcie rozwija przekonanie, że musi radzić sobie samo i unikać bliskości, aby uniknąć zranienia.
W dorosłości osoby z unikającym stylem przywiązania mogą sprawiać wrażenie chłodnych emocjonalnie i zdystansowanych. Często odrzucają pomoc i wsparcie innych wierząc, że mogą polegać wyłącznie na sobie. W ich myśleniu dominują przekonania o samowystarczalności, takie jak: „Nie potrzebuję nikogo” albo „Jeśli się otworzę, zostanę zraniony”.
W relacjach osoby z unikającym stylem przywiązania mają trudności z nawiązywaniem bliskości. Mogą unikać głębokich rozmów, niechętnie wyrażają emocje i często izolują się w obliczu konfliktów. W terapii poznawczo-behawioralnej kluczowe jest wspieranie takich osób w rozpoznawaniu ich obronnych wzorców myślowych i stopniowym otwieraniu się na bliskość. Ważnym celem jest także budowanie zaufania do innych oraz akceptacja własnych emocji jako wartościowej części relacji.
Styl przywiązania wpływa na nasze myśli, emocje i zachowania w kontaktach z innymi. Osoby z bezpiecznym stylem przywiązania są zdolne do budowania stabilnych, satysfakcjonujących relacji. Osoby z lękowo- ambiwalentnym stylem często mogą zmagać się z nadmiernym lękiem i zależnością, podczas gdy osoby z unikającym stylem chronią się przed bliskością, aby uniknąć potencjalnego bólu.
Zrozumienie własnego stylu przywiązania to pierwszy krok do zmiany trudnych wzorców. Psychoterapia poznawczo- behawioralna dzięki pracy nad przekonaniami i schematami myślowymi, może pomóc w budowaniu bardziej satysfakcjonujących relacji i rozwijaniu zdrowszych mechanizmów radzenia sobie w kontaktach z innymi. Warto pamiętać, że choć dzieciństwo kształtuje nasze wzorce, to jako dorośli mamy możliwość zmiany niesłużących nam schematów. Tym samym możemy świadomie wpływać na nasze życie i relacje.
