Obniżona motywacja to stan, z którym większość z nas zetknęła się przynajmniej raz w życiu. Może objawiać się brakiem energii, trudnością w rozpoczęciu działań czy poczuciem bezsensu wobec codziennych zadań. W psychoterapii poznawczo-behawioralnej (CBT) takie trudności są postrzegane nie tylko jako objaw, ale również jako efekt wzajemnych zależności między naszymi myślami, emocjami i zachowaniami.
CBT zakłada, że nasze działania są silnie powiązane z myślami automatycznymi i głębszymi przekonaniami. Jeśli na przykład wierzysz, że „jeżeli nie mogę zrobić czegoś perfekcyjnie, to nie warto tego robić”, może to prowadzić do unikania działania. Myśl ta wywołuje emocje, takie jak lęk lub frustracja, które w konsekwencji obniżają motywację.
Przykładowe zależności mogą zatem wyglądać w taki sposób:
- myślę: „Nie mam szans skończyć tego projektu na czas, więc po co zaczynać?”
- pojawiają się uczucia: zniechęcenie, poczucie przytłoczenia
- myśli i uczucia wpływają na moje zachowanie: prokrastynacja (odkładanie zadań na później, ,,odwlekanie’’ ich w czasie’’), unikanie
- a w rezultacie: zadanie nadal pozostaje niewykonane, co wzmacnia poczucie porażki.
Jednym z głównych mechanizmów obniżonej motywacji jest unikanie. Kiedy odpuszczamy działanie, możemy chwilowo poczuć ulgę („Nie muszę się tym teraz martwić”), ale długoterminowo unikanie potęguje problem. Zadanie nadal na nas czeka, a my czujemy się jeszcze bardziej przeciążeni. CBT pomaga przerwać to błędne koło poprzez małe, systematyczne kroki.
W terapii dosyć często zwraca się uwagę na rolę wartości. Gdy wiemy, dlaczego coś jest dla nas ważne, łatwiej nam znaleźć energię do działania. Jeśli np. brakuje ci motywacji do nauki, przypomnij sobie, co chcesz dzięki niej osiągnąć (np. rozwój zawodowy, poczucie kompetencji). Pytanie „Dlaczego to robię?” może pomóc w odnalezieniu sensu.
Jeśli obniżona motywacja trwa długo, towarzyszą jej objawy depresji (np. utrata zainteresowań, przewlekłe zmęczenie, uczucie beznadziei), warto skonsultować się z psychoterapeutą. Specjalista pomoże zidentyfikować głębsze schematy myślowe i opracować indywidualne strategie radzenia sobie.
Obniżona motywacja to sygnał, że warto przyjrzeć się swoim myślom, emocjom i nawykom. W duchu psychoterapii poznawczo-behawioralnej kluczem jest zrozumienie wzajemnych powiązań między tymi obszarami i podejmowanie małych, systematycznych kroków. Warto pamiętać, że każda zmiana zaczyna się od pierwszego kroku – nawet najmniejszego.
